2-Кун: Кўзойнаклар — 100 Миллиард долларлик ёлғон
Кеча миопия қандай содир бўлиши, унга нималар сабаб бўлиши ҳақида ўрганишни бошладик. Агар сиз мен берган миопия 101 курсини ўқиган бўлсангиз, кеча айтилгандан кўра кўпроқ нарса борлигини пайқадингиз. Бугун биз шуларни ўрганишга киришамиз.
Псевдомиопияни даволаш учун сизга кўзойнак керак бўлмайди деб айтганимни эслайсизми? Албатта йўқ, лекин мана шу ҳақиқатдир.
Кўзларимиз дунёдаги энг замонавий “автоматик фокуслаш” механизмига эга бўлиб, яқин, ўрта ёки узоқ масофага қараб фокусни бир зумда созлайди. Ушбу силиер мушак ёруғликни ретинага тўғри йўналтириш учун доимий равишда корректировка қилиб туради. Кўзларимиз тезкор ва доимий фокуслашга эга мўжизавий системадир.
Кўзойнаклар эса унчалик ҳайратланарли эмас. Сизнинг кўзларингиз фокус текисликларини динамик равишда ўзгартиради, аммо кўзойнаклар буни статик равишда бажаради. Сизнинг кўзойнакларингиз фақат битта корректировка қилади ва бу сиз тақаётган кўзойнакнинг диоприяси бўйича амалга оширилади. Кўзойнакларингиз ёруғлик фокусини (фокус текислигини) худди сизнинг табиий кўзингиз каби силжитади, лекин кўзлардан фарқли ўлароқ фақат битта муайян масофада бўлади.
Агар сизда яқиндан кўрар кўзлар бўлса, сиз “минус” (манфий) линзали кўзойнак тақасиз. Улар ёруғликни сизнинг кўзингиз орқасида узоқроққа силжитишади (эсланг: манфий линзалар сочувчи бўлади, ёруғликни узоқроққа силжитади). Бу фокусловчи мушакларнинг спазми муаммосини ҳал қилади, аммо сизнинг кўзларингиз линзаларга мослашганда, улар горизонтал ўса бошлайди, яъни чўзилади. Бу катта мавзу, кўз соққасининг “х ўқи бўйича узайиши” (“axial elongation”). Тиббиётда ушбу мавзу бўйича юз минглаб саҳифали тадқиқотлар ёзилган.
Келинг буни бошқачасига тушунтиришга ҳаракат қилиб кўраман. Сизнинг кўзингиз оптометристлар сизга берадиган, статик корректировкаларни амалга оширишга ярамайдиган линза каби заиф нарса эмас. Балки — эътибор бериб ўқинг — сизнинг кўзингиз атрофингиздаги омиллар таъсирида чўзилади.
Гўдаклик чоғингизда катта эҳтимоллик билан сизда узоқдан кўрар кўз бўлган (ва эҳтимол сизда яна астигматизм ҳам бўлгандир). Кейин сизнинг кўзингиз узунлиги айнан атроф-муҳит таъсирида созланган. Кўз соққангизнинг горизонтал (х-ўқи бўйича) узунлигини сизнинг кўриш қобилиятингиз аниқлаган (гарчи бу кўпчилик одамларда деярли бир хил бўлади). Сизнинг кўзларингиз атроф-муҳитдан мустақил равишда ҳаракат қилмайди, буни тушуниш жуда муҳим!
Агар кўзойнак рецептингиз йил сайин ўзгаришига нима сабаб бўлганини ҳеч ўйлаб кўрган бўлсангиз, бунинг сабаби айнан юқорида айтиб ўтганимиз кабидир. Тиббиёт фанида доимий ошиб борувчи миёпия ҳақида махсус атама бор: “lens-induced myopia” (яъни линза-кўзойнак таъсирида ортирилган миопия).
Агар бу гапларим сизга муболағадек туюлса, ёки шунчаки қизиқиш туфайли маълумот олмоқчи бўлсангиз марҳамант, Google Scholar сайтидан юқорида айтилган калит сўзлар бўйича мақолалар қидириб ўқиб кўринг (мисол учун, pseudo myopia, axial elongation, lens-induced myopia). Булар шунчаки гап эмас, илмий тадқиқотлар асосида тажрибада исботланган қонунлардир.
Шошманг, шошманг. Агар бу ҳақда шунча кўп тадқиқотлар олиб борилган бўлса, унда нега ҳали ҳам бизга кўзойнакларни сотишмоқда? Илтимос бу саволнинг жавобини кўз шифокори ёки оптеметристдан талаб қилманг :)
Тушунинг, кўзойнак бу катта бизнес, ушбу метод улар учун қизиқ эмас, фойда ҳам келтирмайди. Оптика бу савдо растаси, улар сизга кўзойнак сотса ва ҳар йили кўзойнакларингизни янгиласангиз, мана шу улар учун фойда.
Баъзилар ўйлаши мумкин, кўзойнак сотувчи оптеметристлар бизнинг душманимиз, кўзларимиз ёмонлашиши эвазига фойда олишни мақсад қилган. Йўқ, бундай эмас. Муаммо аслида ўзимизда, бизнинг бу борадаги билимсизлигимизда. Хафа бўлманг, мен ҳам бу борада сиз каби саводсиз эдим, мана энди ўқиб ўрганиб, бошқаларни ҳам бу борадаги билим-кўникмаларини оширишига ёрдам беришга ҳаракат қиляпман.
Мана энди сиз кўзнинг қандай ишлаши ва миопия қандай пайдо бўлиши ҳақида биласиз, ортиқ бу борада саводсиз эмассиз :).
Қисқача хулоса қилиб айтганда, миопиянинг асосий босқичлари қуйидагича:
1. Силиер мушакларнинг спазми туфайли бўладиган псевдо миопия. Узоқ муддат яқиндан ишлаш/ўқиш туфайли силеер мушаги яқиндан кўриш режимда қотиб қолади. Узоқ масофадан кўриш бироз хира бўлади.
2. Муолажа сифатида манфий линзали кўзойнак таклиф этилади. Улар ёруғликни кўзнинг орқасига узоқроққа силжитиб, мушаклар спазмининг асоратини йўқотади (лекин уни тузатмайди).
3. Манфий кўзойнаклар кўзнинг чўзилишига олиб келади. Энди бу кўзойнак етарлича кучли эмас (одатда бошида тахминан бир йил ўтгач). Ёруғликни чўзилган кўзнинг орқароғига силжитиш учун кучлироқ кўзойнак керак бўлади.
Мана энди тушунгандирсиз, нима учун кўзойнаклардан нотўғри фойдаланиш муаммога ҳисса қўшади, уни ҳал қилмайди.
Кўзойнак сотувчи оптометристларнинг фикрича, прогрессив миопия, кўз соққасининг горизонтал чўзилиши бизнинг назоратимиздан ташқари нарса. Бу шунчаки ёлғон, бунга мана бу клиник тадқиқотни ўрганиб ишонч ҳосил қилишингиз мумкин.
Кейинги дарсда кўриш қобилиятимизни уй шароитида ўлчашни ўрганамиз. Бу катта қадам. Буни ўрганганингиздан кейин, қай даражадига тўғирловчи линзалар кераклигини яхши тушунишинасиз ва кўзингиз қай даражада чарчаганлиги ёки дам олганлигини аниқлай оласиз.
Манба: https://endmyopia.org/day-27-your-glasses-the-100-billion-dollar-lie/
